Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
Mục lục
Trang
Mục lục 1
a. Mở đầu 2
B. Nội dung 3
1. Sự cần thiết tăng cờng vai trò kinh tế của nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng định
hớng xã hội chủ nghĩa ở nớc ta hiện nay 3
1.1. Khái quát chung về nền kinh tế thị trờng và Nhà nớc 3
1.1.1. Khái niệm nền kinh tế thị trờng 3
1.1.2. Khái quát chung của nhà nớc 3
1.2. Chức năng của nhà nớc về kinh tế trong nền kinh tế định hớng xã hội chủ nghĩa.
4
2. Thực trạng vai trò kinh tế của nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng định hớng xã hội
chủ nghĩa ở nớc ta hiện nay 6
2.1. Một số quan điểm về vai trò kinh tế của Nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng
định hớng xã hội chủ nghĩa 6
2.2. Những nhân tố ảnh hởng tới vai trò kinh tế của nhà nớc trong nền kinh tế thị tr-
ờng định hớng xã hội chủ nghĩa 7
2.3. Bản chất vai trò kinh tế của Nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng định hớng xã
hội chủ nghĩa ở nớc ta hiện nay 9
2.4. Những thành công đạt đợc trong nền kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ
nghĩa nhờ vai trò kinh té của nhà nớc 9
2.5. Những hạn chế mắc phải của nhà nớc trong vai trò kinh tế của nền kinh tế thị tr-
ờng định hớng xã hội chủ nghĩa 11
3. Biện pháp khắc phục, tăng cờng vai trò kinh tế của Nhà nớc trong nền kinh tế thị tr-
ờng định hớng xã hội chủ nghĩa 12
C. Kết luận 14
D. Danh mục tài liệu tham khảo 15
1
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
a. Mở đầu.
Công cuộc đổi mới đất nớc mà trọng tâm là đổi mới kinh tế đợc Đảng ta
khởi xớng từ những năm 80 của thế kỉ 20, là một cuộc cảI biến cách mạng với
chủ trơng chuyển từ nền kinh tế chỉ huy bao cấp sang nền kinh tế thị trờng định
hớng xã hội chủ nghĩa ở nớc ta. Để thực hiện chuyển hớng kinh tế, có rất nhiều
vấn đề đặt ra và cần đợc giải quyết. Vì vậy, vai trò của Nhà nớc rất to lớn trong
việc điều chỉnh nền kinh tế thị trờng của nớc ta đi lên theo con đờng xã hội chủ
nghĩa.
Sự phát triển kinh tế thị trờng, một mặt làm cho nền sản xuất năng động,
phát triển nhanh, có nhiều hàng hoá dịch vụ nhng đồng thời nó cũng làm nảy
sinh những khuyết tật nh khủng hoảng kinh tế, thất nghiệp, phân hoá bất bình
đẳng và suy thoáI môi trờng sinh thái. Để phát triển kinh tế ổn định bền vững,
nhà nớc phảI tham gia vào các hoạt động của nền kinh tế thông qua việc xây
dựng các hình thức sở hữu Nhà nớc, các công trình khuyến khích đầu t, kích
thích tiêu ding và đặc biệt là sử dụng các công cụ kinh tế nh tài chính, tín dụng,
tiền tệ để điều chỉnh kinh tế ở tầm vĩ mô nhằm hạn chế tới mức thấp nhất các
mặt tiêu cực của cơ chế thị trờng.
Vì vậy, về cả mặt lý luận lẫn thực tiễn, em thấy sự cần thiết phảI nghiên
cứu về vấn đề: Vai trò của nhà nứơc trong việc xây dựng và phát triển nền
kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa.
2
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
B. Nội dung
1. Sự cần thiết tăng cờng vai trò kinh tế của nhà nớc
trong nền kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ
nghĩa ở nớc ta hiện nay.
1.1. Khái quát chung về nền kinh tế thị trờng và Nhà nớc.
1.1.1. Khái niệm nền kinh tế thị trờng.
Các nhà kinh tế học phân biệt các nền kinh tế khác nhau dựa trên cơ chế
vận hành của nó. Nền kinh tế vận hành theo cơ chế kế hoạch hoá tập trung là
nền kinh tế chỉ huy. Còn nền kinh tế vận hành theo cơ chế thị trờng là nền kinh
tế thị trờng. Trong nền kinh tế thị trờng, sản xuất cáI gì? sản xuất nh thế nào?
Sản xuất cho ai? đều do thị trờng quyết định.
Nh vậy, nói tới thị trờng, về thực chất là nói tới cơ chế thị trờng.
Cơ chế thị trờng là cơ chế mà trong đó tổng thể các nhân tố, các quan hệ
cơ bản vận dụng dới sự chi phối của quy luật thị trờng, trong môI trờng cạnh
tranh vì mục tiêu lợi nhuận. Nhân tố cơ bản của nó là cung cầu và giá cả thị tr-
ờng.
Nói tới cơ chế thị trờng cũng nh nói tới nền kinh tế thị trờng, trớc hết là
nói tới những nhân tố, những quan hệ cơ bản của nó, đó là tiền - hàng, là mua -
bán, là cung - cầu. Trong nền kinh tế thị trờng có nhiều loại mặt hàng và dịch
vụ nhng nhìn chung có hai loại hàng tiêu dùng dịch vụ và các yếu tố sản xuất.
Các nhân tố và quan hệ cơ bản trên đây của cơ chế thị trờng đã vận động
dới sự chi phối của quy luật cung cầu.
Đó chính là quy luật chi phối sự vận động của các nhân tố và quan hệ cơ
bản của cơ chế thị trờng.
[tr5,6 1]
1.1.2. Khái quát chung của nhà nớc
Về khái niệm :nhà nớc đợc coi là một tổ chức quyền lực chính trị một
trung tâm quyền lực trong hình thức chính trị ,một bộ máy đặc biệt để cỡng chế
và thực hiện chính sách quản lý theo một trật tự pháp lý ở một phạm vi lãnh thổ
xác định .
Nhà nớc cũng có thể đợc quan niệm là một tập hợp các thể chế nắm giữ
những phơng tiện cỡng chế hợp pháp ,thi hành trên một vùng lãnh thổ đợc xác
định và ngời dân sống trên vùng lãnh thổ đợc xác định và ngời dân sống trên
vùng lãnh thổ đó đợc đề cập nh một xã hội .Nhà nớc độc quyền ra quyết định
trong phạm vi lãnh thổ của nó thông qua phơng tiên thi hành của một chính phủ
có tổ chức .Trong những bối cảnh khác nhau và với những mục đích khác nhau,
nhiều khi thuật ngữ Nhà nớc và thuật ngữ chính quyền đợc hoán đổi cho
nhau mặc dù chúng có sự khác nhau.
3
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
Để thực hiện đợc các chức năng quản lí, nhà nớc phải có một bộ máy nhất
định. Bộ máy nhà nớc phát huy tác dụng thông qua một hệ thống các cơ quan
nhà nớc và các nguyên tắc hoạt động cũng nh phơng thức tổ chức quản lí hình
thức đó. Theo hiến pháp 1992, cơ cấu tổ chức bộ máy nhà nớc ở Việt Nam bao
gồm có 3 bộ phận quyền lực là: Quốc hội, hệ thống hành chính Nhà nớc ( đứng
đầu là Chính phủ) và hệ thống toà án viện kiểm sát nhân dân nhằm thực hiện 3
quyền tơng ứng: quyền lập pháp, quyền hành pháp, quyền t pháp.
1.2. Chức năng của nhà nớc về kinh tế trong nền kinh tế định hớng xã hội
chủ nghĩa.
Đối với nớc ta hiện nay, đang ở giai đoạn đầu của quá trình của quá trình
xây dựng một nền kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa thì xu hớng là
nhà nớc ngày càng phảI thoát li khỏi các hoạt động kinh doanh nhng vai trò
quản lí kinh tế của nhà nớc không hề giảm sút. Nhà nớc không chỉ có trách
nhiệm để cho và làm cho t tởng hoạt động hiệu quả, mà còn phảI phục vụ cho
mục tiêu của chủ nghĩa xã hội. Điều này đòi hỏi nhà nớc phảI làm tốt vai trò
quản lí nền kinh tế, thực hiện qua các chức năng sau:
Thứ nhất, đa nền kinh tế đI đúng quỹ đạo tiến lên chủ nghĩa xã hội chứ
không phảI tự phát đI theo con đờng T bản chủ nghĩa và thực hiện thắng lợi các
mục tiêu do Đảng và Nhà nớc đề ra trong mỗi thời kỳ. Nhà nớc phảI có vai trò
quan trọng trong việc định hớng phát triển kinh tế đất nớc. Công cụ của việc
định hớng phát triển kinh tế xã hội của nhà nớc bao gồm nhiều loại trong đó
chủ yếu là hoạch định phát triển, chiến lợc phát triển, quy hoạch phát triển.
Lần đầu tiên tại Việt Nam hai chiến lợc phát triển kinh tế xã hội đã lần lợt
đợc ra đời trong tiến trình công cuộc đổi mới, đó là chiến lợc ôn định và phát
triển kinh tế xã hội mời năm (1991-2000) và chiến lợc đẩy mạnh công nghiệp
hoá hiện đại hoá theo định hớng Xã hội chủ nghĩa mời năm (2001-2010).
Một trong những định hớng quan trọng nhất của chiến lợc ổn định và phát
triển kinh tế mời năm (1991-2000) và đa đất nớc ra khỏi cuộc khủng hoảng
kinh tế xã hội đã kéo dài nhiểu năm trớc đó. Lần đầu tiên dám nhìn vào sự thật,
nhà nớc đã thừa nhận kinh tế có khủng hoảng. Từ đó các cơ quan quản lý nhà n-
ớc đã xác định đúng các mục tiêu, công cụ, biện pháp cụ thể, tạo điều kiện cho
các ngành, lĩnh vực, tổ chức kinh tế thoát ra khỏ khủng hoảng. Kết quả là Việt
Nam đã thành công trong việc thực hiện về cơ bản mục tiêu thoat ra khỏi khủng
hoảng vào năm 1996. Khi kết thúc chiến lợc này vào năm 2000 thì GDP đã tăng
107,4 % GDP bình quân đầu ngời tăng 76,3% so với năm 1990.
Hiện tại chiến lợc công nghiệp hoá hiện đại hó theo hớng XHCN đã đi đ-
ợc 1/3 tiến trình và đã gặt háI đợc nhiều thành công. Một trong những định h-
ớng quan trọng nhất của chiến lợc này là đa nớc ta ra khỏi tình trạng kinh tế
kém phát triển, có GDP năm 2010 cao gấp đôI năm 2000, tạo nền tảng để đến
4
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
năm 2020, Việt Nam cơ bản trở thành một nớc công nghiệp theo hớng hiện đại
hoá.
Thứ hai, Cung ứng hàng hoá công cộng, những hàng hoá và dịch vụ mà thị
trờng không cung ứng hay cung ứng không đủ. Đây là chức năng cơ bản của
nhà nớc trong nền klinh tế thị trờng nói chung, đặc biệt đối với Việt Nam, nơI
mà cơ sở hạ tầng và xã hội đánh giá là bị tụt hấuo với mức trung bình của các n-
ớc có thu nhập thấp, kết cấu hạ tầng kinh tế và xã hội có ảnh hởng tích cực lẫn
tiêu cực đến tăng trởng.
Thứ ba, cảI cách dịch vụ xã hội là một trách nhiệm tối cao khác của nhà n-
ớc, Nhà nớc cân bằng chỉ tiêu cho cả giáo dục, y tế và các dịch vụ xã hội khác,
đồng thời phải bảo đảm mọi ngời đợc bình đẳng việc tiếp cận các dịch vụ đó.
Thứ t, Cung cấp một khung pháp lí đầy đủ, đồng bộ, nhất toán, minh bạch
và vững chắc, không chỉ là một hình thức luật lệ và quy điịnh, mà bao hàm các
định chế cần thiết để thực hiện và cũng chỉ việc thi hành pháp luật và quả quyết
tranh chấp, bao gồm toà án và các cơ quan cỡng chế thi hành luật. Trong các
nền kinh tế thị trờng, phần lớn các giao dịch dựa trên hợp đồng. Khi những luật
lệ quy định quyền sở hữu đợc rõ ràng và cơ chế cỡng bức thi hành luật vận hành
luôn tốt thì chi phí hoạt động kinh doanh thấp hơn và t tởng vận dụng hiệu quả
hơn.
Thứ năm, Thự hiện nhất quán chính sách phát triển kinh tế nhiều thành
phần, tạo ra một môi trờng khuyến khích cạnh tranh và một sân chơi bình đẳng
trong mọi cá nhân, tổ chức, Không phân biệt thành phần kinh tế và hình thức sở
hữu trong việc sử dụng các nguồn lực phát triển, lựa chọn việc làm và tham gia
các hoạt động kinh doanh là một chức năng quan trọng khác của nhà nớc trong
nền kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa.
Một đặc điểm nổi bật của nền kinh tế trong giai đoạn đầu của quá trình
chuyển đổi từ mô hình kế hoạch hóa tập trung sang các nền kinh tế theo hớng
xã hội chủ nghĩa là tình trạng doanh nghiệp hầu hết đều do nhà nớc quyết định
theo phơng thức hành chính nh cấm độc quyền và phân biệt đối xử giữa các
thành phần kkinh tế, giữa doanh nghiệp nhà nớc và doanh nghiệp t nhân. Trong
bối cảnh đó, tự do hoá thơng mại và tụ do gia nhậph nghành, bãi bỏ các hanngf
rào bảo hộ sẽ là những biện pháp hữu hiệu để hạn chế sự bất công và phi hiệu
quả gắn liền với độc quyền.
Chủ trơng, chính sách phát triển nền kinh tế nhhiều thành phần đã giải
phóng nhiều nguồn lực sản xuất bị kkiềm chế trong xã hội mà nổi bật là sự phát
triển tới cuối năm 2003 của hơn 11 triệu kinh tế hộ gia đình ở nông thôn, hơn
2,6 triệu hộ kinh tế cá thể, tiểu chủ, hơn 127 nghìn doanh nghiệp và công ty
thuọc sở hữu t nhân, hơn 2,3 nghìn doanh nghiệp có vốn đầu t nớc ngoài đang
hoạt động. Chủ trơng, chính sách này cũng đã và đang phát huy tác dụng trong
việc sắp xếp vè đổi mới hình thức doanh nghiệp. Nhà nớc, xoá bỏ hợp tác xã
kiểu cũ, xây dựng hợp tác xã kiểu mới.
5
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
Thứ sáu, tạo môi trờng thuận lợi cho sự hình thành và phát triển đồng bộ
các loại thị trờng nh thị trờng tài chính, thị trờng hàng hoá dịch vụ, thị trờng lao
động, đất đai nhằm giải phóng lực lợng sản xuất và thực hiện vai trò tổ chức,
quản lí để cho các loại thị trờng này hoạt động theo các quy luật vốn có.
Thứ bảy, gắn với phát triển kinh tế với bảo vệ tài nguyên, môi trờng và
cân bằng sinh thái, đảm bảo sự phát triển bền vứng, phát triển kinh tế đi đôi với
thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội để đảm bảo cho cả cộng đồng đều đợc lợi
từ thành tựu phát triển chung của nền kinh tế, nhằm phát huy sức mạnh đại đoàn
kết toàn dân cùng tham gia phát triển kinh tế.
Nhà nớc tròng nền kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa là nhà nớc
của dân, do dân và vì dân. Bên cạnh mục tiêu thúc đẩy tăng trởng nhanh và bền
vững, nhà nớc còn phải đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu
công bằng xã hội, đảm bảo cho mọi ngời chứ không phải chỉ một số ngời hởng
lợi từ thành quả tăng trởng kinh tế chung của đất nớc.
Thứ tám, Bảo đảm một môi trờng kinh tế vĩ mô ổn định, Chỉ trên cơ sở
một môi trờng kinh tế, chính trị, xã hội ổn định và có thể dự đoán đợc, các gia
đình mới yên tâm đầu t tiết kiệm dài hạn của mình vào thị trờng tài chính chính
thức và các doanh nghiệp không lo ngại khi đầu t vào các dự án có thu hút vốn
dài hạn.
Tóm lại, trong quá trình xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trờng định
hớng XHCN ở Việt Nam, Nhà nớc cần giảm mạnh nhiệm vụ sản xuát và phân
phối hàng hoá và dịch vụ. Sự can thiệp của Nhà nớc chỉ hợp lí ở những lĩnh vực
mà thị trờng không cung cấp hoặc cung cấp không hiệu quả. Nhà nứơc cần hạn
chế sự kiểm soát trực tiếp các hạot động kinh doanh của khu vực t nhân, thay
vào đó, nhà nớc tập trung vào xây dựng cơ sở hạ tầng, ổn định kinh tế vĩ mô và
tạo dựng một môi trờng thể chế và pháp lí, không khí cạnh tranh và tạp sân chơi
bình đẳng cho mọi doanh nghiệp và cá nhân tham gia bất cứ hoạt động kinh tế,
đảm bảo cho mọi ngời cũng đợc hởng lợi từ thành quả phát triển chung của nền
kinh tế.
[tr6,tr9 3]
2. Thực trạng vai trò kinh tế của nhà nớc trong nền
kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa ở nớc ta
hiện nay.
2.1. Một số quan điểm về vai trò kinh tế của Nhà nớc trong nền kinh tế thị
trờng định hớng xã hội chủ nghĩa.
Quan điểm thứ nhất: cải tiến, hoàn thiện bộ máy Nhà nớc phải gắn liền với
việc giải quyết, xử lí mối quan hệ giữa Nhà nớc, thị trờng và doanh nghiệp.
Trong điều kiện kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa, mốí quan hệ
giữa Nhà nớc, thị trờng và doanh nghiệp đợc thay đổi. Thị trờng trở thành một
nhân vật trung gian quan trọng giữa Nhà nớc và doanh nghiệp. Một phơng
6
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
thức mới và một chiều hớng tác động mới cho mối quan hệ này đợc xác lập là:
Nhà nớc điều tiết thị trờng, thị trờng điều tiết doanh nghiệp. Mức độ, phạm vi và
chức năng quản lí nhà nớc về kinh tế sẽ phải thay đổi và kéo theo đó là sự đổi
mới về cơ cấu tổ chức và cách thức hoạt động bộ máy Nhà nớc.
Quan điểm thứ hai: cải tiến, hoàn thiện bộ máy Nhà nớc phải tôn trọng
nguyên tắc phân phối rõ chức năng quản lí Nhà nớc về kinh tế và quản lí sản
xuất kinh doanh. Xung quanh nguyên tắc này có một số điểm sau đây cần lu ý:
Quản lí nhà nớc về kinh tế do bộ máy Nhà nớc tiến hành đối với toàn bộ
nền kinh tế quốc dân, bao gồm nhiều thành phần kinh tế.
Quản lí sản xuất kinh doanh do các tổ chức, các đơn vị kinh tế tiến hành.
Cơ quan Nhà nớc và nói chung là Nhà nớc không trực tiếp hoạt động kinh
doanh nh tập thể công nhân và giám đốc xí nghiệp cho dù Nhà nớc là chủ sở
hữu các xí nghiệp hay cơ sở kinh doanh này.
Chức năng quản lí Nhà nớc về kinh tế trong điều kiện kinh tế thị trờng về
cơ bản đã đợc các nghị quyết của Đảng ta vạch rõ là: tạo môi trờng và điều kiện
cho hoạt động sản xuất kinh doanh, dẫn dắt hỗ trợ những nỗ lực phát triển thông
qua kế hoạch và chính sách kinh tế
Quan điểm thứ ba: cải tiến, hoàn thiện bộ máy Nhà nớc phải đợc tiến hành
đồng bộ giữa ba bô phận chủ chốt là cơ quan lập pháp, hành chính và t pháp.
Với quan điểm này, chúng ta đặt vấn đề hoàn thiện vai trò kinh tế của Nhà
nớc trong sự tiếp xúc và kiên định thự hiện nguyên tắc quyền lực Nhà nớc là
thống nhất sự phân công và phối hợp giữa các cơ quan Nhà nớc trong thực hiện
các quyền lập pháp, hành pháp và t pháp.Nguyên tắc này chỉ sự phân công lao
động hợp lí giữa những tổ chức của Nhà nớc và đã đợc khẳng định trong cơng
lĩnh của Đảng: Nhà nớc ta thống nhất 3 quyền lập pháp, hành pháp và t pháp,
với sự phân công rành mạch giữa ba quyền đó.
Quan điểm thứ t: Xây dựng và hoàn thiện Nhà nớc, cải cách bộ máy Nhà
nớc nhất thiết phải đặt trong hệ thống chính trị và đặc biệt phải tôn trọng vai trò
lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Việc tôn trọng sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nớc là yêu cầu khách
quan, là điều kiện cơ bản đảm bảo cho Nhà nớc giữ đúng bản chất Nhà nớc
XHCN, Nhà nớc của dân, do dân và vì dân, đảm bảo con đờng phát triển của xã
hộ Việt Nam là con đờng XHCN và nền kinh tế Việt Nam là nền kinh tế thị tr-
ờng định hớng xã hội chủ nghĩa.
2.2. Những nhân tố ảnh hởng tới vai trò kinh tế của nhà nớc trong nền kinh
tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa.
Hiệu lực vai trò kinh tế của Nhà nớc chịu ảnh hởng bởi ba yếu tố sau:
Thứ nhất, nhóm nhân tố từ hệ thống quản lí Nhà nớc về kinh tế.
Trong hệ thống quản lí nhà nớc về kinh tế thì cơ chế quản lí phản ánh hiệu
lực quản lí thờng rõ nét nhất(b đặc biệt là yếu tố pháp luật). Nhng cơ chế quản lí
7
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
lại do con ngời tạo nên và đợc thực hiện bởi con ngời. Đối với hoạt động quản lí
Nhà nớc về kinh tế thì cơ chế quản lí Nhà nớc về kinh tế do đội ngũ cán bộ,
công chức quản lí nhà nớc về kinh tế hoạch định và thực thi, đồng thời họ cũng
là đối tợng chịu tác động của cơ chế quản lí kinh tế. Do đó, suy cho cùng, hiệu
lực quản lí kinh tế về kinh tế phụ thuộc vào việc thực hiện đúng vai trò, chức
năng của đội ngũ cán bộ, công chức trong xây dựng, vận hành và chấp hành
đúng cơ chế quản lí.
Thứ hai: nhóm nhân tố từ đối tợng quản lý tức là tứ hệ thống sản xuất
kinh doanh.
Đối tợng của hệ thống quản lý nhà nớc về kinh tế bao gồm những nhà
sản xuất kinh doanh, những ngờc lao động, nhừng ngời tiêu dùng và nhân dân
nói chung. Đây là 1 hệ thống cực kỳ phức tạp với trình độ, năng lực, phẩm chất,
nhu cầu và cách ứng xử rất khác nhau, và do đó cách phản ứng với các quyết
định vai trò kinh tế của nhà nớc cũng rất khác nhau. Trình độ dân trí, văn hoá
pháp luật và văn hoá giao tiếp, ững xử của ngời dân cũng quyết định tới hành vi
ứng xử đối với các quyết định quản lý của hệ thống quản lý nhà nớc về kinh tế.
Nếu trình độ dân trí và văn hoá nhất là văn hoá pháp luật của doanh nghiệp, của
nhân dân đợc nâng cao thì không những là nhân tố quyết định sự tăng trởng
kinh tế mà còn tạo điều kiện nâng cao hiệu lực quản lý của nhà nớc về kinh tế.
Tuy nhiên, trình độ văn hoá thoe nghĩa rộng, nhất là văn hoá pháp luật
không phải tự nhiên mà có; nó bắt nguồn từ truyền thống dân tộc, sự rèn luyện
phấn đấu của mỗi ngời và không thể thiếu sự thuyết phục, giáo dục quản lí của
hệ thống chính trị, trong đó có Nhà nớc.
Thứ ba, nhóm nhân tố khách quan, nằm ngoài hai nhóm nhân tố trên.
Hiệu lực quản lí nhà nớc về kinh tế còn chịu ảnh hởng bởi các nhân tố
khách quan, trong đó phải kể đến những diễn biến bất thờng nh thiên tai, dịch
hoạ hoặc các nhân tố quốc tế.
Trong quản lý nhà nớc về kinh tế thờng các quyết định quản lý đa ra trong
điều kiện tĩnh, nhng thực tế nền kinh tế luôn vận động và chịu ảnh tác động của
rất nhiều yếu tố khách quan nằm ngoài ý muốn của chủ thể quản lý. Trong điều
kiện thiên tai, những hoạt động sản xuất kinh doanh gạp nhiều khó khăn nên
việc chống đỡ với thiên nhiên là trên hết, trứoc hết còn việc tuân thủ pháp luật,
chấp hành cơ chế, chính sách của nhà nớc có thể không đợc quan tâm nhiều và
nh vậy vai trò kinh tế của nhà nớc có nguy cơ bị suy giảm. Trờng hợp có chiến
tranh, hoặc có bất ổn về chính trị hoặc xảy ra những điểm nóng về trật tự xã hội
đều ảnh hởng tiêu cực tới vai trò kinh tế của Nhà nớc.
Do trình độ phát triển cao của lực lợng sản xuất đã dẫn tới mở rộng thị tr-
ờng thế giới và diễn ra quá trình toàn cầu hoá, hình thành một nền kinh tế thế
giới mới mà mỗi nền kinh tế quốc gia và lãnh thổ trở thành một bộ phận hợp
thành của nó. Vì vây, các nớc đã, đang và còn gia nhập tổ chức thơng mại thế
giới ( WTO ). Trong điều kiện đó, vai trò kinh tế của nhà nớc trên các quốc gia
8
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
là cơ chế cũ sẽ giảm, thậm chí mất hiệu lực. Nếu không muốn điều đó các nhà
nớc buộc phải cải tổ lại toàn bộ luật pháp, chính sách cho phù hợp với luật pháp
và thông lệ quốc tế. Nh vậy, điều kiện hội nhập kinh tế có ảnh hởng rất lớn đối
với vai trò kinh tế của nhà nớc cả về t duy lẫn nhận thức và thực tiễn vận hành
vai trò kinh tế của nhà nớc.
Những nhân tố tác động thờng xuyên và ảnh hởng lớn đến vai trò kinh tế
của nhà nớc.
[tr50,51 2]
2.3. Bản chất vai trò kinh tế của Nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng định
hớng xã hội chủ nghĩa ở nớc ta hiện nay.
Nếu coi việc xác lập đúng đắn vai trò kinh tế của Nhà nớc cùng với những
công cụ chính sách và hệ thống pháp luật để thực hiện các chức năng này là bộ
phận thứ nhất của chiến lợc tăng cờng vai trò kinh tế của Nhà nớc thì việc cải
tiến bộ máy nhà nớc là bộ phận thứ hai, không thể thiếu đợc của chiến lợc này.
Cải tiến bộ máy Nhà nớc ở đây đợc hiểu là quá trình đổi mới cải tiến chính bản
thân Nhà nớc, đổi mới cơ cấu bộ máy Nhà nớc cùng với những phơng thức tổ
chức quản lý bộ máy này nhằm củng cố và phát triển năng lực của Nhà nớc.
Nh vậy, vấn đề trọng tâm của cải tiến bộ máy Nhà nớc là việc cải tiến năng
lực của bộ máy. Chúng tôi cho rằng, năng lực của bộ máy Nhà nớc chính là
năng lực thể chế, năng lực hành chính cai trị của nó. Năng lực này đợc xác định
nh là khả năng thực hiện theo dõi và thúc đẩy các hoạt động tập thể một cách có
hiệu quả, còn hiệu quả là kết quả của việc sử dụng các năng lực đó để đáp ứng
nhu cầu xã hội về những hàng hoá hay dịch vụ mà Nhà nớc có thể cung cấp với
chi phí thấp nhất theo các mục tiêu và định hớng chiến lợc đã đề ra. Năng lực
của bộ máy Nhà nớc một mặt , đợc quyết định bởi khả năng hành chính và kỹ
thuật chuyên môn của các can bộ, công chức Nhà nớc, mặt khác đợc bảo đảm
bởi những cơ chế, thể chế, phơng thức quản lý khoa học hợp lý trong nội bộ bộ
máy Nhà nớc; cho phép các nhà hoạt động chính trị, các cán bộ lãnh đạo và mọi
công chức có khả năng linh hoạt để hoạt động tốt hơn vì tập thể. Ngoài ra, cũng
phải kể đến những quy tắc, sự kiềm chế, kiểm soát để đảm bảo một Nhà nớc
trong sạch, tránh độc đoán chuyên quyền, tệ nạn tham nhũng, quan liêu, cửa
quyền và hàng loạt các hoạt động tiêu cực khác.
2.4. Những thành công đạt đợc trong nền kinh tế thị trờng định hớng xã
hội chủ nghĩa nhờ vai trò kinh té của nhà nớc.
Về cơ bản, vị trí chức năng, quyền hạn nhiệm vụ vai trò kinh tế của Nhà n-
ớc đã đợc xác định khá rõ ràng cụ thể và không ngừng đợc bổ sung hoàn thiện.
Điều đó cho phép thực hiện nguyên tắc thống nhất ba quyền: lập pháp, hành
pháp và t pháp, đảm bảo quyền lực Nhà nứoc thống nhất không có sự phân chia
nhng có sự phân công giữa các cơ quan Nhà nớc để thực hiện ba quyền này.
9
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
Đây là nhân tố quan trọng đảm bảo thực hiện định hớng xã hội chủ nghĩa trong
quá trình xây dựng nền kinh tế thị trờng ở nớc ta.
Cơ quan lập pháp đã ban hành đợc khá nhiều văn bản luật, bộ luật, pháp
lệnh phục vụ cho công cuộc đổi mới nói chung và cho vai trò kinh tế vủa Nhà
nứoc nói riêng. Số lợng các văn bản này tăng nhanh qua hằng năm, năm 1995
ban hành đợc 10 văn bản, năm 1996 con số này là 12, năm 1997 là 15, năm
1999 là 14 và năm 2001 là 17.
Trách nhiệm lập quy và quyền lập quy của cơ quan hành chính Nhà nớc đã
đợc xác lập bằng Hiến pháp và pháp luật. Trên thực tế việc thực hiện quyền này
bởi Chính phủ đã có những tiến bộ nhất định. Số lợng những văn bản pháp quy
dới luật đợc ban hành ngày càng tăng đáp ứng đợc yêu cầu triển khai và đa các
điều luật áp dụng vào cuộc sống xã hội và vào đời sống kinh tế đất nớc. Theo
công báo của Văn phòng Chính phủ, chỉ tính riêng số Nghị định Chính phủ ban
hành năm 1995 là 75, năm 1996 là 91, năm 1998 là 117, năm 1999 là 124 và
năm 2001 là 109.
Nhà nứoc sớm có những văn bản pháp quy quy định và hớng dẫn thủ tục
hành chính để tạo ra khuôn khổ pháp lý cho những hoạt động này và đa nó vào
nề nếp. Những văn bản pháp quy về hoạt động này đợc ban bố thêm hoặc đợc
bổ sung thêm nhằm khắc phục những hạn chế, bảo đảm tính thích nghi với cuộc
sống, bảo đảm tính khoa học và hợp lý. Trên thực tế, thủ tục hành chính ở một
số khâu đã đợc cải tiến một bớc theo hớng tránh phiền hà, rắc rối, giảm từ nhiều
dấu, nhiều cửa xuống còn một dấu, một cửa, giảm bớt thời gian chờ đợi của dân
trong lĩnh vực kinh tế, tiến bộ nêu trên đã từng bớc đợc áp dụng trong việc cấp
giấy phép đầu t trong nớc và nớc ngoài cấp giấy phép kinh doanh và đăng kí
kinh doanh.
Việt Nam dã cói nhiều nỗ lực tỏng viẹc điều chỉnh cơ cấu cảu các cơ quan
thuộc thành phần Chính phủ và các sở, ban nghành hoặc các co quan giúp việc
thuộc bộ máy chính quyền địa phơng. T tởng cơ bản của sự điều chỉnh này là
sáp nhập những bộ, nghành, cơ quan trớc đây có cùng chức năng hoặc có
nhữung chức năng tơng tự để giảm bớt các đầu mối quản lí. Trong phân cấp
quản lí nói chúng và quản lí nói riêng đã chủ trơng phi tập trung hoá nhằm tránh
sự quá tải trong quản lí của cấp trên, phát huy đợc tính chủ động sáng tạo của
cấp dới.
Đi đôi với những chủ trơng giảm bớt đầu mối quản lí, giảm bớt sự cồng
kềnh của bộ máy hành chính, chủ trơng tinh giảm biên chế trong các cơ quan
nhà nớc luôn đợc đặt ra, kìm hãm đợc phần nào tốc độ tăng biên chế đội ngũ
cán bộ cong chức. Chất lợng đội ngũ cán bộ công chức, dặc biệt là về kiến thức
học vấn đã đợc cải thiện đáng kể.
Năm 2006, nền kinh tế nớc ta vẫn duy trì đợc tốc độ tăng trởng khá cao. Hỗu
hết các chỉ tiêu kinhtế chủ yếu do quốc hội đề ra đêù đạt và vợt mứuc kế hoạch.
Tổng sản phẩm trong nớc ớc tang gần 8,2%. Đáng chú ý là tốc độ tăng trởng kinh
10
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
tế thời kì sau cao hơn thời kì trớc: Quý 1 tang 7,2%, quý II tăng 7,4%, quý III tang
7,8% và quý IV tăng 8,4%. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hớng tiến bộ. Tỷ trọng
khu vực I từ 20,89% GDP năm 2005 giảm còn 20,37% năm 2006. Khu vực II tăng
từ 41,03% lên 51,5%. Khu vực III tăng từ 38,07% lên 38,08% trong hai năm tơng
ứng. GDP bình quân đầu ngời đạt trên 11,5 triệu đồng tơng đơng 72USD, tăng
80USD so năm 2005.
2.5. Những hạn chế mắc phải của nhà nớc trong vai trò kinh tế của nền
kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa.
Vẫn còn tồn tại những điểm bất ổn tròn mối quan hệ giữa 3 cơ quan lập
pháp, hành pháp và t pháp. Cụ thể là: do có đạo luật, các pháp lệnh vẫn còn
thiếu, không đợc cụ thể hoá và chi tiết hoá nên trách nhiệm lập quy của Chinh
phủ là quá lớn và dẫn đến quả tải. Mọt mặt, chính phủ phải làm thay cơ quan
lập páhp trong việc ra các văn bản điều chỉnh các lĩnh vực kinh tế xã hội khác
nhau mà cha có bộ luật nài điều chỉnh. Mặt khác, nhiều đạo luật hoặc pháp lệnh
đợc ban hành từ rất lâu nhng đến vài năm sau mới đợc triển khai để đa vào cuộc
sống.
Mặc dù, số lợng các văn bản pháp quy dới luật đã tăng lên đáng kể hàng
năm song vẫn cha đáp ứng nhu cầu triển khai hớng dẫn các đạo luật và pháp
lệnh đã đợc ban hành.
Vẫn còn tình trạng ùn tắc trong khâu triển khai thực hiện các đạo luật và
pháp lệnh của Quốc hội vì bản thân các loại văn bản này tăng lên đáng kể trong
thời gian qua. Nhợc điểm trầm trọng nhất của hệ thống văn bản pháp quy dới
luật là chất lợng không đảm bảo, đợc thể hiện trên hai tính chất: tính hợp pháp
và hợp lý về cả nội dung lẫn hình thức. Còn có một số văn bản dới luật, pháp
lệnh có những quy định mâu thuẫn nhau, gây khó khăn trong quản lí điều hành
và tạo những kẽ hở cho kẻ xấu lợi dụng, làm suy yếu hiệu lực và hiệu quả quản
lí nhà nớc về kinh tế.
Về thủ tục hành chính vẫn còn tồn tại rất nhiêu nhợc điểm nh: rờm rà,
không rõ ràng, thiếu thống nhất, thiếu chặt chẽ, không công khai, tuỳ tiện thay
đổi, mang nặng dấu xin cho.Tình trạng nhiều dấu, nhiều cửa, nhiều chi phí
ngoài quy định dẫn đến sự chậm trễ vẫn còn phổ biến. Nghiệp vụ và kĩ thuật
hành chính còn thủ công lạc hậu. Thái độ phục vụ của nhiều cán bộ công chức
hành chính mang nặng tính chất cửa quyền, sách nhiễu, gây phiền hà, bạch sách
và rất nhiều hành vi thiếu văn hoá khác.
Trong việc thi hành và bảo vệ pháp luật dang phạm phải khuynh hớng sai
lầm lớn nh: Hình sụ hoá các quan hệ kinh tế và kinh tế hoá các cơ quan hình sụ.
Những khuynh hớng này đã làm méo mó, làm biến dạng các quan hệ và
hậu quả tất yếu làm kìm hãm sự phát triển lành mạnh của kinh tế. Bên cạnh đó,
cũng cần kể thêm một số sai lầm khác nh: viẹc xét xử vụ án kéo dài tạo nên sự
bất bình đanửg và giảm lòng tin của nhân dân vào chính quyền.
11
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
Về việc tổ chức bộ máy Nhà nứơc, một số căn bệnh trầm trọng vẫn cha đ-
ợc khắc phục nh: tình trạng vừa thiếu vừa thừa biên chế. Trong quá trình thực
hiện phân cấp cuống cấp duới chỉ phân cấp về chức năng, nhiễm vụ mà cha
phân cấp đầy đủ về quyền hạnh, trách nhiệm và điều kiện thực hiện. Trong cơ
cấu bộ máy Nhà nớc, vãn còn tồn tại nhiều tầng nấc trung gian, nhiều đầu mối
rờm rà, vừa tập trung quan kiêu, vừa phân tán tản mạn, không quán triệt nguyên
tắc tập trung dân chủ.
Về đội ngũ cán bộ công chức, mặc dù trình độ học vấn, trình độ kiến thức
văn hoá có tăng lên nhng mới chỉ trên văn bằng chứng chỉ.Nhìn chung năng lực
thi hành công vụ, năng lực điều hành quản lí và năng lực thực tế của đội ngũ
này còn thấp. Phẩm chất đạo đức, phẩm chất chính trị của một số lợng không
nhỏ cán bộ công chức cũng có nhiều biểu hiện tiêu cực: tình trạng quan liêu cửa
quyền, tình trạng tham nhũng tràn lan, lợi dụng quyền hành để ăn tiền hối lộ
của dân và ăn cắp tài sản Nhà nớc. Buôn lậu, lãng phí và các tệ nạn xã hội khác.
Đây là cội nguồn của sự yếu kém và hạn chế trên nhiều mặt của bộ máy Nhà n-
ớc. Nó không chỉ làm mất đi sự trong sạch của bộ máy Nhà nớc và do đó làm
giảm hiệu quả, hiệu lực quản lí Nhà nớc đặc biệt về kinh tế mà trầm trọng hơn
còn là nguy cơ đẩy lùi sự nghiệp phát triển đất nớc theo định hớng xã hội chủ
nghĩa. Nó không chỉ liên quan đến vấn đề kinh tế mà còn liên quan đến vấn đề
chính trị.
3. Biện pháp khắc phục, tăng cờng vai trò kinh tế của
Nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng định hớng xã hội
chủ nghĩa.
Thứ nhất, cần tăng cờng các thể chế về chính sách văn bản. Mục tiêu
chung ở đây là phải xây dựng những quy tắc và chuẩn mực về tiến trình quyết
định chính sách nhằm hạn chế những sức ép chính trị có thể làm cho việc quyết
định chính sách trở nên kém hiệu quả, đa lại kết quả xấu.
Thứ hai, cần cải cách thể chế trong cung ứng dịch vụ công. Với t cách là trụ
cột cảu Nhà nớc, Chính quyền có sứ mạng quản lí sự vận hành của quốc gia, đảm
bảo cho quốc gia đó những sự ổn định và phát triển, tránh tình trạng lộn xộn. Nhà n-
ớc hay chính quyền là một nhà cung cấp dịch vụ công vô cùng quan trọng ở cả hai
phơng diện: só lợng dịchh vụ công mà Nhà nớc cung cấp đều có ý nghĩa sống còn
đối vớí nền kinh tế và xã hội, phạm vi ảnh hởng của các dịch vụ công rất lớn. Để cải
thiện việc cung ứng dịch vụ công cần phải: sử dụng các thị trờng cạnh tranh về dịch
vụ có thể kí kết hợp đồng với khu vực t nhân hoặc các tổ chức phi chính phủ trong
một số dịch vụ cải thiện chính bản thân Nhà nớc, củng cố và phát triển bộ máy hành
chính để hoàn thiên các dịch vụ công này.
Thứ ba, xây dựng đội ngũ công chức có động cơ và năng lực tốt.
Ngoài việc phải tiếp tục thực hiện hàng loạt cải cách mà chúng ta vẫn làm,
cần tập trung vào các biện pháp cấp bắch sau: có cơ chế tuyển dụng đào thải,
12
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
đào tạ đội ngũ cán bộ công chức một cách khoa học cải tiến căn bản chế độ tiền
lơng đối với cồn chức theo nguyên tắc lơng cao, nhân tài có năng lực cao,
chính quyền càng có hiệu quả quản lí cao.
Đấu tranh kiên quyết chống các hành động độc đoán chuyên quyền về tệ
nạn tham nhũng.
Về việc đấu tranh chống các hành động độc đoán chuyên quyền về tệ nạn
tham nhũng.
Về việc đấu tranh chống các hành động độc đoán chuyên quyền, ngoài
những biện pháp mà lâu nay đã tiến hànnh, cần phải: tăng cờng sự độc lập và
hiệu quả hoạt dộng của cơ quan t pháp, thực hiện sự phân công phân cấp hợp
lý các quyền lực, tránh tình trạng để dễ dàng thay đổi luật lệ hay đứng lên trên
các luật lệ.
Về việc đấu tranh chống tham nhũng, cần lu tâm một số biện pháp: llàm
sáng tỏ và cải tiến luật lệ theo cách giảm sự tuỳ tiện của của công chức, đa ra
những kế hoạch dựa vào thi trờng để giới hạn sự tuỳ tiện của ngời điều chỉnh, có
chế độ khen thởng và bảo vệ ngời phát hiện tham tham nhũng,thực hiện chế độ
bỏ phiếu bãi miẽn những quan chức ra khỏi cơ quan nếu phát hiện tham nhũng,
tăng cờng công tác điều tra, truy tố, xét xử.
13
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
C. Kết luận
Vây, vai trò kinh tế của Nhà nớc rất quan trọng và cần thiết trong nền kinh
tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa ở nớc ta hiện nay.Vai trò kinh tế của nhà
nứơc đã đợc coi nh là một thực thể hiển nhiên. Vấn đề là ở chỗ đặc điểm, tính
chất và trình độ của nền kinh tế quy định phạm vi, mức độ và cách thức tác
động của Nhà nớc vào nền kinh tế. Việt Nam đang trong quá trình xây dựng nền
kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa., chủ động mở cửa, hội nhập kinh
tế với khu vực và thế giới tất yếu phải có thay đổi căn bản về nội dung và cách
thức quản lí của Nhà nớc đối với nền kinh tế. T duy mới của quản lí nhà nớc về
kinh tế trong nền kinh tế thị trờng có nội hàm hoàn toàn khác trớc, không thể
chấp nhận cung cách quản lí theo kiểu kế hoạch hoá tập trung, quan liêu, bao
cấp, vi phạm quản lí thị trờng, làm méo mó mọi hoạt động và phân bố các
nguồn lực cho sự phát triển.
Vì vậy, để đảm bảo cho quá trình phát triển kinh tế ổn định , hớng đất nớc
đi theo con đờng xã hội chủ nghĩa thì Nhà nớc phải tiếp tục nâng cao vai trò
kinh tế của mình. Điều này đòi hỏi, một mặt, Nhà nớc phải cơ cấu lại nền kinh
tế, sắp xếp lại các doanh nghiệp Nhà nớc, hoàn thiện các công cụ kinh tế vĩ mô
nh kế hoạch hoá, tài chính, tiền tệ đầu t, thơng mại để điều tiết nền kinh tế. Và
đặc biệt, quan trọng đó hiện nay là Nhà nớc sớm xem xét, giải quyết vấn đề tiền
lơng để đảm bảo sự phát triển công bằng của xã hội, đa nớc ta tiến tới phồn
vinh, bình đẳng và văn minh.
14
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét