Tài liệu được sưu tầm từ nguồn internet và chính tác giả chia sẻ
TaiLieuTongHop.Com - Kho tài liệu trực tuyến miễn phí
Trong nền kinh tế thị trường tồn tại nhiều loại hình doanh nghiệp
khác nhau nên cũng tồn tại những đặc trưng khác nhau .Tuy nhiên doanh
nghiệp nói chung đều mang những đặc trưng sau:
• Mọi doanh nghiệp đều không ngừng tìm cách nâng cao hiệu quả
SXKD.
• Các DN là các đơn vị tự chủ trong SXKD và tự chủ về tài chính.
• Hoạt động SXKD của doanh nghiệp bị chi phối bởi các quy luật
của nền kinh tế thị trường như: Quy luật cạnh tranh ,quy luật cung
cầu, quy luật giá trị
• Mọi lợi ích kinh tế của doanh nghiệp được phân phối một cách
công bằng .
2/Lợi nhuận của doanh nghiệp
2.1Khái niệm:
*Lợi nhuận là chỉ tiêu chất lượng đánh giá hiệu quả kinh tế của các
doanh nghiệp trong hoạt động SXKD . Đó là kết quả tài chính cuối cùng sau
một quá trình tiến hành SXKD của doanh nghiệp .
*Theo thuật ngữ Thương Mại (The langugue of trade): Lợi nhuận
( profit) là thu nhập ròng có được do sản xuất hay bán các hàng hoá và dịch
vụ. Nghĩa là số tiền còn lại dành cho nhà doanh nghiệp sau khi đã thanh toán
tất cả các khoản vốn (lãi suất), đất đai (tô), lao động ( bao gồm chi phí quản
lý, lương, tiền công), nguyên liệu thô, thuế và khấu hao. Nếu như doanh
http://tailieutonghop.com
5
Tài liệu được sưu tầm từ nguồn internet và chính tác giả chia sẻ
TaiLieuTongHop.Com - Kho tài liệu trực tuyến miễn phí
nghiệp làm ăn kém cỏi, lợi nhuận có thể là số âm và trong trường hợp đó
chúng biến thành các khoản lỗ.
*Đứng ở góc độ doanh nghiệp, lợi nhuận thực chất là khoản chênh
lệch giữa doanh thu và tổng chi phí SXKD mà doanh nghiệp bỏ ra để có
được doanh thu đó trong một thời kì nhất định. Theo đó ,lợi nhuận được xác
định như sau:
Lợi nhuận = Doanh thu - Chi phí - Thuế
*Nguồn gốc và bản chất của lợi nhuận
Việc nghiên cứu nhằm làm sáng tỏ nguồn gốc và bản chất lợi nhuận
được các nhà kinh tế học tiến hành từ những năm đầu của thế kỷ 18. Mặc dù
vậy khoảng gần 200 năm sau thì nguồn gốc và bản chất của lợi nhuận mới
được K. Marx làm sáng tỏ, ông cũng chính là người đã vạch trần bản chất
bóc lột của chủ nghĩa tư bản đối với người lao động làm thuê.
Trước đó các trường phái kinh tế học và các nhà tư tưởng kinh tế đã
không ngừng nghiên cứu về nguồn gốc và bản chất của lợi nhuận nhưng vẫn
không thể đi đến thống nhất giải thích một cách rõ ràng rằng lợi nhuận được
sản sinh ra từ đâu.
Người đầu tiên nghiên cứu về lợi nhuận đó là Adamsmith, theo ông “
Lợi nhuận là khoản khấu trừ vào giá trị sản phẩm do công nhân tạo ra”,
nguồn gốc của lợi nhuận là do toàn bộ tư bản đầu tư đẻ ra trong cả lĩnh vực
sản xuất và lưu thông.
http://tailieutonghop.com
6
Tài liệu được sưu tầm từ nguồn internet và chính tác giả chia sẻ
TaiLieuTongHop.Com - Kho tài liệu trực tuyến miễn phí
Khác với Adamsmith, DavidRicardo cho rằng “ Lợi nhuận là phần giá
trị dư thừa ra ngoài giá trị hàng hoá do công nhân tạo ra luôn luôn lớn hơn
số tiền công mà công nhân được hưởng và phần chênh lệch đó chính là lợi
nhuận”. Như vậy, tư tưởng của DavidRicardo đã có những tiến bộ hơn
những lý luận của Adamsmith, Ông đã chỉ ra được nguồn gốc của lợi nhuận
chính là “phần giá trị thừa” ngoài các chi phí trả cho công nhân và chính lợi
nhuận do công nhân tạo ra chứ không phải do toàn bộ tư bản đầu tư đẻ ra.
Vào thế kỷ 19, nguồn gốc của lợi nhuận mới được nhận thức một cách
đúng đắn qua sự phân tích của K.Marx. Bằng vào những lí luận khoa học và
phương pháp khoa học, K.Marx chỉ ra rằng tham gia vào quá trình tạo ra giá
trị hàng hoá có 3 bộ phận đó là : tư bản bất biến, tư bản khả biến và giá trị
thặng dư.
• Tư bản bất biến là bộ phận giá trị tồn tại dưới hình thái tư liệu sản
xuất ( nhà xưởng, máy móc, nguyên liệu, nhiên liệu, vật liệu phụ )
mà giá trị của nó được bảo tồn và chuyển nguyên vẹn vào sản phẩm,
không biến đổi về lượng trong quá trình sản xuất ( ký hiệu là c)
• Tư bản khả biến là bộ phận tư bản tồn tại dưới hình thức sức lao động
của công nhân làm thuê tạo ra và không được trả công , nói cách khác
đó là bộ phận tư bản được dùng để mua sức lao động không tái hiện ra
giá trị nhưng thông qua lao động trừu tượng của công nhân làm thuê
mà tăng lên, tức là biến đổi về mặt lượng ( ký hiệu là v)
http://tailieutonghop.com
7
Tài liệu được sưu tầm từ nguồn internet và chính tác giả chia sẻ
TaiLieuTongHop.Com - Kho tài liệu trực tuyến miễn phí
• Giá trị thặng dư là phần giá trị dôi ra ngoài giá trị hàng hoá sức lao
động do công nhân làm thuê tạo ra và bị nhà tư bản chiếm không ( ký
hiệu là m)
Từ đó ta thấy rằng tham gia vào việc tạo ra giá trị thặng dư có 2 yếu tố
là : tư bản bất biến và tư bản khả biến. Nếu ký hiệu giá trị hàng hoá được sản
xuất trong xí nghiệp tư bản chủ nghĩa là Gt thì Gt =c+v+m (1)- hao phí lao
động thực tế của xã hội để sản xuất ra hàng hoá. Nhưng đối với các nhà tư
bản để che dấu sự bóc lột của mình họ cho rằng giá trị thặng dư không phải
do sức lao động của công nhân làm thuê tạo ra mà đó là do hao phí tư bản
tạo ra, tức là c và v, c+v tạo ra. Trên quan điểm đó các chủ tư bản cho rằng
chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa tạo ra lợi nhuận chứ không phải do bộ
phận (v) tạo ra giá trị thặng dư.
Nếu ký hiệu chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa là K (K=c+v) thì ta có
giá trị hàng hoá: Gt=K+m (2), từ đó ta có K=Gt-m, điều đó cho thấy chi phí
sản xuất tư bản chủ nghĩa luôn luôn nhỏ hơn chi phí thực tế của xã hội để
sản xuất ra hàng hoá. Khi c+v chuyển thành chi phí sản xuất tư bản chủ
nghĩa thì đối với nhà tư bản, giá trị thặng dư biểu hiện thành sự tăng lên bề
ngoài của chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa mà nhà tư bản thu được.
Giá trị thặng dư một khi so sánh với tổng tư bản ứng trước thì mang
hình thức lợi nhuận. Nếu ký hiệu lợi nhuận là p thì từ (1) và (2) ta có
Gt=K+p hay giá trị hàng hoá chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa + lợi
nhuận. Thực chất của lợi nhuận là giá trị thặng dư được tạo ra trong
http://tailieutonghop.com
8
Tài liệu được sưu tầm từ nguồn internet và chính tác giả chia sẻ
TaiLieuTongHop.Com - Kho tài liệu trực tuyến miễn phí
sản xuất, hay giá trị thặng dư là nội dung bên trong, là cơ sở của lợi
nhuận, còn lợi nhuận là biểu hiện bên ngoài của m.
Trên thực tế khi xét về mặt lượng, cơ sở của p là m nhưng lượng p thu
được nhiều hay ít còn phụ thuộc vào giá trên cả thị trường.
-Khi giá cả bằng giá trị thì p=m
-Khi giá cả lớn hơn giá trị thì p>m
-Khi giá cả nhỏ hơn giá trị thì p<m
Như vậy ta có thể thấy p có thể lớn hơn hoặc bằng hoặc nhỏ hơn m và
được qui định bởi quan hệ cung cầu trên thị trường. Nếu cung lớn hơn cầu
thì giá cả hàng hoá nhỏ hơn giá trị hàng hoá, do đó lợi nhuận của doanh
nghiệp thu được là nhỏ hơn giá trị thặng dư. Ngược lại, khi cung nhỏ hơn
cầu dẫn tới giá cả hàng hoá sẽ lớn hơn giá trị hàng hoá và do đó lợi nhuận sẽ
lớn hơn giá trị thặng dư.
Bên cạnh đó K.Marx còn chỉ ra được quan hệ mâu thuẫn giữa lợi
nhuận và tiền lương. Việc hạ thấp tiền lương trong khi các giá cả hàng hoá
không đổi làm cho lợi nhuận tăng lên và ngược lại tiền lương tăng lên trong
khi giá cả hàng hóa không tăng sẽ làm giảm lợi nhuận , biểu hiện sự đối lập
về lợi ích kinh tế giữa chủ tư bản với công nhân làm thuê.
Trên đây là sự phân tích nguồn gốc và bản chất của lợi nhuận dưới
hình thái sản xuất tư bản chủ nghĩa còn dưới nền sản xuất xã hội chủ nghĩa
thì lợi nhuận còn giữ nguyên nguồn gốc và bản chất đó không? Câu trả lời sẽ
là : Lợi nhuận vẫn được tạo ra do bộ phận (v) tức là do người lao động tạo ra
http://tailieutonghop.com
9
Tài liệu được sưu tầm từ nguồn internet và chính tác giả chia sẻ
TaiLieuTongHop.Com - Kho tài liệu trực tuyến miễn phí
nhưng khác ở chỗ: dưới chế độ tư bản chủ nghĩa thì tư liệu sản xuất là thuộc
về chủ nghĩa tư bản, do vậy mà lợi nhuận thu được thì chủ nghĩa tư bản bỏ
túi làm của riêng của mình , còn dưới chế độ xã hội chủ nghĩa thì dựa trên
chế độ công hữu về tư liệu sản xuất do vậy sau khi đã trả tiền lương cho
người lao động thì phần lợi nhuận đó sẽ được dùng để bổ xung vào nguồn
vốn kinh doanh của doanh nghiệp, phần còn lại thì phân phối vào các quĩ với
mục đích tiếp tục duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và
cuối cùng là để phục vụ lợi ích của người lao động.
Kết luận: Qua phân tích trên ta có thể khẳng định bản chất của lợi
nhuận trong sản xuất kinh doanh là giá trị thặng dư , là hình thức biến tướng
của giá trị thặng dư - kết quả của lao động không được trả công, là quan hệ
bóc lột trong xã hội TBCN. Nguồn gốc lợi nhuận là do người lao động làm
thuê tạo ra, nó là phần giá trị dôi ra ngoài tiền công do người lao động làm
ra. Dưới chế độ tư bản chủ nghĩa thì lợi nhuận bị nhà tư bản chiếm đoạt mất
và biểu hiện quan hệ mâu thuẫn về lợi ích kinh tế giữa chủ tư bản và công
nhân làm thuê tạo lên mâu thuẫn giai cấp trong xã hội tư bản, còn dưới chế
độ xã hội chủ nghĩa thì lợi nhuận chính là để phục vụ lợi ích của người lao
động, nhờ có nó mà người lao động sẽ được thoả mãn về lợi ích kinh tế và
góp phần vào việc phát triển kinh tế đất nước, xây dựng xã hội tiến bộ công
bằng văn minh vì cuộc sống ấm no của người lao động.
2.2Kết cấu lợi nhuận .
http://tailieutonghop.com
10
Tài liệu được sưu tầm từ nguồn internet và chính tác giả chia sẻ
TaiLieuTongHop.Com - Kho tài liệu trực tuyến miễn phí
Mỗi doanh nghiệp với mỗi ngành nghề ,mỗi lĩnh vực đầu tư lại đẻ ra
một loại lợi nhuận khác nhau . Nhưng nhìn chung lợi nhuận doanh nghiệp
bao gồm :
• Lợi nhuận từ hoạt động SXKD
• Lợi nhuận từ hoạt động tài chính.
• Lợi nhuận hoạt động bất thường
2.2.1Lợi nhuận từ hoạt động SXKD :
Lợi nhuận từ hoạt động sản xuất kinh doanh là lợi nhuận thu được do
tiêu thụ sản phẩm hàng hoá, dịch vụ, lao vụ từ các hoạt động sản xuất kinh
doanh của doanh nghiệp.
Đối với các doanh nghiệp hoạt động sản xuất kinh doanh thì lợi nhuận
thu được từ hoạt động sản xuất kinh doanh là bộ phận chiếm tỷ trọng lớn
nhất trong tổng mức lợi nhuận mà doanh nghiệp đạt được. Nó là điều kiện
tiền đề để doanh nghiệp thực hiện tích luỹ phục vụ cho tái sản xuất mở rộng,
đồng thời cũng là điều kiện tiền đề để doanh nghiệp lập ra các quỹ hỗ trợ
mất việc làm, quỹ khen thưởng, Do đó lợi nhuận từ hoạt động sản xuất kinh
doanh có ý nghĩa quyết định đến sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp.
Lợi nhuận từ hoạt động sản xuất kinh doanh bao gồm lợi nhuận từ
hoạt động sản xuất kinh doanh chính và lợi nhuận từ hoạt động sản xuất kinh
doanh phụ cụ thể:
*Lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh chính
http://tailieutonghop.com
11
Tài liệu được sưu tầm từ nguồn internet và chính tác giả chia sẻ
TaiLieuTongHop.Com - Kho tài liệu trực tuyến miễn phí
Lợi nhuận thu được từ hoạt động kinh doanh chính được hình thành từ
việc thực hiện chức năng và nhiệm vụ chủ yếu của doanh nghiệp, những
nhiệm vụ này được ghi trong quyết định thành lập doanh nghiệp và được ghi
trong giấy phép đăng ký kinh doanh của doanh nghiệp. Bộ phận lợi nhuận
này chiếm tỷ trọng lớn trong tổng mức lợi nhuận cuả doanh nghiệp, đồng
thời đây cũng là chỉ tiêu phản ánh việc thực hiện đúng chức năng và nhiệm
vụ mà doanh nghiệp đề ra.
Lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh chính được xác định là khoản
chênh lệch giữa doanh thu từ hoạt động kinh doanh chính với chi từ hoạt
động kinh doanh chính đó.
*Lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh phụ
Là lợi nhuận thu được từ các hoạt động được tiến hành ngoài chức
năng nhiệm vụ chính của doanh nghiệp,hỗ trợ các hoạt động kinh doanh
chính của doanh nghiệp và tận dụng tối đa các nguồn lực của doanh nghiệp,
nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, sức lao động và các yếu tố vật tư kỹ thuật,
máy móc thiết bị.
Lợi nhuận thu được từ hoạt động kinh doanh phụ là khoản chênh lệch
giữa doanh thu từ hoạt động kinh doanh phụ và chi phí phân bổ cho hoạt
động kinh doanh phụ đó.
Lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh phụ tuy chiếm tỷ trọng không lớn
trong tổng mức lợi nhuận song nó có ảnh hưởng tới sự tăng giảm tổng mức
lợi nhuận mà doanh nghiệp thu được và đồng thời cho thấy việc tận dụng
http://tailieutonghop.com
12
Tài liệu được sưu tầm từ nguồn internet và chính tác giả chia sẻ
TaiLieuTongHop.Com - Kho tài liệu trực tuyến miễn phí
triệt để các cơ hội kinh doanh của doanh nghiệp, đa dạng hóa các cơ hội tìm
kiếm lợi nhuận, giảm thiểu những rủi ro trước những biến đổi không thể
lường hết được từ phía môi trường kinh doanh của doanh nghiệp.
*Phương pháp xác định lợi nhuận hoạt động sản xuất kinh doanh của
doanh nghiệp.
Ta có công thức xác định lợi nhuận hoạt động sản xuất kinh doanh
như sau:
-Doanh thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh
Là toàn bộ những khoản doanh thu từ việc tiêu thụ những sản phẩm
hàng hoá và dịch vụ, lao vụ trong kỳ. Trong đó bao gồm:
+Doanh thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh chính: Là khoản tiền
thu được từ các hoạt động sản xuất kinh doanh chính của doanh nghiệp
được ghi trong giấy phép kinh doanh của doanh nghiệp.
+Doanh thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh phụ: Là khoản thu phụ
thêm ngoài hoạt động sản xuất kinh doanh chính của doanh nghiệp nhằm
khai thác và tận dụng tối đa các nguồn lực sẵn có trong doanh nghiệp.
-Các khoản giảm trừ doanh thu bao gồm:
http://tailieutonghop.com
13
Tài liệu được sưu tầm từ nguồn internet và chính tác giả chia sẻ
TaiLieuTongHop.Com - Kho tài liệu trực tuyến miễn phí
+Giảm gía hàng bán: Là khoản tiền mà doanh nghiệp chấp nhận giảm
giá cho người mua trong trường hợp hàng kém phẩm chất hoặc sai qui cách
phẩm chất theo hợp đồng, bên mua đề nghị giảm giá. Hoặc là do bên mua
mua với số lượng lớn và được doanh nghiệp giảm giá. Như vậy giảm giá
hàng bán có thể đẩy nhanh việc tiêu thụ hàng hoá, thu hồi vốn nhanh. Song
cũng có thể hàng bán bị giảm giá do chất lượng kém. Nếu hàng bán bị giảm
giá nhiều thì làm cho doanh thu thuần của doanh nghiệp bị giảm và dẫn tới
làm cho tổng lợi nhuận của doanh nghiệp giảm.
+Hàng bán bị trả lại: Phản ánh giá trị hàng đã bán (đã xác định doanh
thu) nhưng bị bên mua từ chối trả lại do chất lượng hàng quá kém hoặc sai
qui cách phẩm chất như đã thoả thuận trong hợp đồng
+Thuế gián thu ở khâu tiêu thụ: Tuỳ thuộc vào ngành hàng và lĩnh
vực kinh doanh khác nhau mà doanh nghiệp thuộc diện chịu thuế gián thu
khác nhau. Thuế gián thu ở khâu tiêu thụ bao gồm:
• Thuế XK
• Thuế tiêu thụ đặc biệt (nếu có)
• Thuế GTGT đối với doanh nghiệp nộp thuế GTGT theo phương
pháp trực tiếp và thuế GTGT đầu vào chưa được khấu trừ đối với
các doanh nghiệp nộp thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ.
+Trị giá vốn hàng bán :
http://tailieutonghop.com
14
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét