Luận văn tốt nghiệp Download» Agriviet.Com
SVTH: Nguyễn Hồng Đức Trang 5
Chương 2: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1. Sơ lược về cây xương rồng:
Xương rồng là một loài thực vật ưa cạn (thích hợp với môi trường khô cằn).
Trong họ xương rồng Cactaceae có khoảng hơn 100 chi với khoảng 2000 loài, phần
lớn có thân mọng nước. Cây xương rồng có dạng hình cầu, hình trụ, mọc thành bụi,
hoặc dạng bẹt (hình vợt), treo rủ thõng xuống, hoặc hình lá… với bề mặt gai góc
hoặc nhẵn nhụi, mặt cắt hình sao, hình tròn hoặc oval. Kích thước của xương rồng
tuỳ thuộc vào từng loài. Lớp biểu bì của thân cây xương rồng được bao bọc một lớp
vỏ trơn nhẵn như sáp để làm giảm bớt sự thoát hơi nước với những chiếc gai được
biến dạng từ lá, chúng rất đa dạng: về độ dài, cứng, đan xen vào nhau, nhiều hoặc ít,
màu sắc (trắng, xanh, hồng,…), phân bố thành từng khu hay đều quanh thân…
Xương rồng ngày nay là loại kiểng quý, càng ngày càng được đông đảo nghệ
nhân hoa kiểng chuyên nghiệp cũng như nghiệp dư ưa chuộng, do hình dáng cũng
như sắc hoa đa dạng với nhiều hấp dẫn tuyệt diệu của nó.
2.2. Nguồn gốc của xương rồng
Ở Việt Nam, xương rồng gồm 2 họ khác nhau:
Họ Euphorbiaceae (họ thầu dầu): gồm các loại như xương rồng Bát Tiên,
Ngọc Kỳ Lân, xương rồng ông, xương rồng 3 cạnh hàng rào… Họ này có hoa đơn
tính, trái là quả khô (quả nang), cơ quan dinh dưỡng có nhũ dòch (mủ đục như sữa).
Họ Cactaceae (họ xương rồng): gồm các loại xương rồng như xương rồng có
dạng hình cầu, dạng hình trụ, xương rồng thanh long, xương rồng bản vợt, hoa
quỳnh… Họ này có hoa lưỡng tính, trái thường là quả mọng nước (quả phì), cơ quan
dinh dưỡng không có nhũ dòch.
Luận văn tốt nghiệp Download» Agriviet.Com
SVTH: Nguyễn Hồng Đức Trang 6
2.2.1. Nguồn gốc xương rồng Bát Tiên
Xương rồng Bát Tiên có xuất xứ từ Madagascar (Châu Phi), tuy được gọi là
xương rồng nhưng giống này không thuộc họ Cactaceae, mà thuộc họ
Euphorbiaceae. Giống xương rồng Bát Tiên nguyên thuỷ rất ít hoa, mặc dù hoa đẹp.
Mỗi chùm hoa chỉ có từ 2 đến 4 hoa nhỏ, nhưng hoa lâu tàn nên được nhiều người
thích. Giống xương rồng Bát Tiên nguyên thuỷ này có ở nước ta hơn nửa thế kỷ
trước, được trồng trong vườn kiểng nhưng số lượng hiếm hoi do ít nhà trồng. Thân
cây chỉ bằng ngón tay cái, nhiều gai, khi còn thấp (khoảng 30 phân) thì cây mọc
thẳng, nhưng khi vươn cao 4-5 tấc thì thân dễ ngã đổ, người dân thường gọi là cây
xương rắn hay xương rồng Tàu.
Giống xương rồng Bát Tiên mà ta nhập từ Thái Lan về ngày nay chính là cây
xương rắn kể trên lai tạo ra. Các nhà Thực Vật học Trung Quốc đã lai tạo thành
công và đặt tên cho nó là Bát Tiên do có nhiều chùm hoa, mỗi chùm hoa lại nẩy ra 8
hoa với màu sắc đa dạng tươi đẹp (ngày nay, ở các giống mới, mỗi chùm không chỉ
có 8 hoa mà nhiều hoa hơn). Đây là loại kiểng sai hoa, ra hoa quanh năm, hoa vừa
lâu tàn nên nhiều nước Á Châu ngày càng có nhiều người trồng xương rồng Bát
Tiên.
2.2.2. Nguồn gốc xương rồng họ Cactaceae
Cây xương rồng Cactaceae có xuất xứ từ vùng Châu Mỹ nhiệt đới, là cây mọc
hoang nhưng hình dáng và sắc hoa muôn màu nghìn vẻ, vừa đẹp, vừa lạ nên được
các nghệ nhân quan tâm chú ý. Giống này được lai tạo dần thành nhiều giống mới,
trở thành những cây kiểng cuốn hút nhiều người. Từ đó kiểng xương rồng được phân
tán ra khắp các châu lục.
Ngày nay, nhiều quốc gia ở châu Mỹ, châu Phi, châu u và cả châu Á đều đã
lai tạo được nhiều giống xương rồng đẹp, mang dáng vẻ đặc trưng riêng. Tại Mỹ,
Luận văn tốt nghiệp Download» Agriviet.Com
SVTH: Nguyễn Hồng Đức Trang 7
Cuba, Island, Somalia, Kenya, Peru, Venezuela, Paraguay… đều đã lai tạo được
những giống xương rồng quý hiếm được ưa chuộng…
2.3. Đặc điểm thực vật học của xương rồng Bát Tiên (họ Euphorbiaceae)
2.3.1. Phân loại thực vật của xương rồng Bát Tiên
Họ: Euphorbiaceae
Họ này bao gồm một số lớn cây nhiệt đới, rất đa dạng có đến khoảng 2000
loài, đa số là cây mọng nước, có nhựa đục như sữa, rất độc như loài Baccaurea L.
(Giâu), Antidesma (Chòi mòi), Glochidion (Sóc), Breynia (Dé),…
Luận văn tốt nghiệp Download» Agriviet.Com
SVTH: Nguyễn Hồng Đức Trang 8
Hình 2.1: Xương rồng Bát Tiên
Luận văn tốt nghiệp Download» Agriviet.Com
SVTH: Nguyễn Hồng Đức Trang 9
2.3.2. Đặc điểm sinh vật học của xương rồng Bát Tiên
2.3.2.1. Thân xương rồng Bát Tiên
Xương rồng Bát Tiên có nhiều gai nhọn phân bố đều khắp thân. Bên trong
thân chứa nhựa đục như sữa, rất độc, có thể bò mù nếu để dính vào mắt. Tuỳ từng
giống xương rồng Bát Tiên mà thân có màu sắc khác nhau như nâu tím, xám, xanh,
tím, nâu đỏ, xanh nâu. Kích thước gai cũng tuỳ giống mà lớn nhỏ khác nhau.
2.3.2.2. Lá xương rồng Bát Tiên
Lá có thể dạng tròn dài ablong, hình trứng ovale, trái xoan oval, có thuỳ tròn
emerginata,… phụ thuộc vào mỗi giống Bát Tiên. Những giống có kích thước lá nhỏ
thì tổng số lá trên cây nhiều và ngược lại giống có kích thước lá lớn thì tổng số lá
trên cây ít. Đầu và đuôi lá của mỗi giống có hình dáng riêng: có thể đầu lá nhọn,
mũi nhọn, đầu tà, đầu lõm… đuôi lá có thể tròn, nhọn, nhọn chót buồm,…
Luận văn tốt nghiệp Download» Agriviet.Com
SVTH: Nguyễn Hồng Đức Trang 10
Hình 2.2: Hình dạng lá xương rồng Bát Tiên
Luận văn tốt nghiệp Download» Agriviet.Com
SVTH: Nguyễn Hồng Đức Trang 11
2.3.2.3. Hoa xương rồng Bát Tiên
Hoa đơn giản thu gọn trong một cụm hoa hình chuông gọi là cyathium, bên
ngoài là 2 phiến có màu sắc đẹp, hình bầu dục, có 1 đường gân giả ở giữa, nhiều
người gọi là cánh hoa nhưng thực ra là lá bắc. Từ lá bắc, hoa Bát Tiên nảy chồi nách
nên chùm hoa có nhiều tầng chồng lên nhau. Phát hoa ban đầu ra 2 lá bắc, gọi là
tầng thứ nhất; từ 2 lá bắc nảy lên 2 chồi nách với 4 lá bắc, gọi là tầng thứ hai; ở 4 lá
bắc nảy thêm ra 4 chồi nách với 8 lá bắc, đến khi được 8 hoa đẹp mới gọi là Bát
Tiên. Ở các giống Bát Tiên mới, từ 8 lá bắc ở tầng thứ 3 này nảy thêm ra 8 chồi
nách mới nữa; lên tầng thứ tư với 16 lá bắc (được 16 hoa), cứ như vậy đến 32 hoa,
tổng cộng là 32 cặp lá bắc xếp chồng lên nhau dày đặc.
Hoa xương rồng Bát Tiên rất lâu tàn, khoảng 2-3 tháng, có cây đến 6 tháng
mới tàn như cây Chúa Sơn Lâm, cây Bình Minh… có cây phát hoa già phình to lên
biến thành cây con mà vẫn tiếp tục ra hoa. Hoa Bát Tiên lúc còn nhỏ màu đọt non,
phớt xanh phớt vàng, lúc nở to thì tuỳ theo giống, có màu đỏ tươi, màu vàng tươi,
màu trắng Đến 2-3 tháng sau màu sẽ sậm dần và khi gần tàn đổi sang màu xanh
xám.
Luận văn tốt nghiệp Download» Agriviet.Com
SVTH: Nguyễn Hồng Đức Trang 12
Hình 2.3: Cấu tạo hoa xương rồng Bát Tiên và hình dạng lá bắc
2.3.2.4. Quả của xương rồng Bát Tiên
Hoa Bát Tiên là hoa đơn phái, trái 3 thùy: mỗi hoa chỉ chứa một phái: hoặc
hoa đực với toàn nhò đực, hoặc hoa cái chỉ chứa 1 nhụy cái.
Luận văn tốt nghiệp Download» Agriviet.Com
SVTH: Nguyễn Hồng Đức Trang 13
Ởû Bát Tiên, có 2 phiến to có màu sắc tươi đẹp, 2 phiến này tạo cho hoa có
hình bầu dục, hình tròn hay hình tứ giác. Hai phiến lá này là 2 lá hoa hay lá bắc có
hình dạng và màu sắc của 2 cánh hoa nhưng không phải là cánh hoa hay lá đài.
Chính do bản chất lá của 2 lá hoa này, mà ở nách của chúng có chồi nách hay chồi
bên. Chồi này khi phát triển sẽ tạo “hoa” mới nên hoa Bát Tiên có tầng có lớp
chồng lên nhau (hoa nối trên hoa). Ở giữa 2 lá hoa ấy là 1 tổ chức hình chén (tổ chức
cyathium) có 5 tai như 5 cánh hoa với rất nhiều “nhò đực” xen kẽ nhiều lông tơ bao
quanh 1 “nhụy cái” ở giữa.
Mỗi nhò đực có 1 cọng có đốt trên, có 2 bao phấn tròn. “Nhụy cái” cũng có 1
cọng có đốt trên, có bầu noãn 3 thùy với 1 cái núm xẻ tua. Mỗi thùy của bầu noãn
chứa bên trong 2 tiểu noãn ở mỗi buồng. Khi phấn đực bay qua đỉnh vào nuốm của
hoa cái sẽ đậu thành quả, phình to ra, có 3 cạnh, với 6 tiểu noãn, nếu đậu hết thì
được 6 hạt. Khoảng 1 tháng sau, quả chín có màu nâu đen, trong khi đó hoa vẫn còn
tươi, nhưng đổi qua màu xanh sậm hơn.
2.4. Đặc điểm thực vật học của xương rồng thuộc họ Cactaceae
2.4.1. Phân loại thực vật của cây xương rồng
Bộ: Cactales.
Họ: Cactaceae.
Họ này có hơn 2000 loài. Những loài phổ biến thường dùng làm kiểng tại
thành phố Hồ Chí Minh như: Mamillaria, Echinocactus, Lobivia, Phipsalis, Perekia,
Epiphyum, Opuntia cereus,…
Luận văn tốt nghiệp Download» Agriviet.Com
SVTH: Nguyễn Hồng Đức Trang 14
Hình 2.4: Xương rồng Cactaceae
2.4.2. Đặc điểm sinh vật học của xương rồng họ Cactaceae
2.4.2.1. Đặc điểm của rễ xương rồng
Đa số xương rồng chỉ có thân đơn độc, trơ trụi, trong thân chứa nhiều nước
mủ, không bò thoát nước nhanh như các giống cây có lá khác nên nó không cần có
bộ rễ hoàn chỉnh để hút được nhiều nước nuôi cây
Xương rồng không có rễ cái (rễ trụ) mà chỉ có chùm rễ con lưa thưa. Chùm rễ
con này có nhiệm vụ giữ cho thân cây mọc đứng thăng bằng, không bò đổ ngã, và
hút dinh dưỡng trong đất để nuôi cây. Mặc dù có bộ rễ yếu nhưng xương rồng lại có
sức sống khỏe mạnh, dẻo dai, chúng có thể sống khi bò nhổ lên trồng lại.
2.4.2.2. Đặc điểm của thân xương rồng
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét